Những viên gạch đầu tiên của quan hệ Việt Nam – Nhật Bản
Quá khứ của quan hệ Việt Nam – Nhật Bản không chỉ là những mốc lịch sử ghi trong sách giáo khoa, mà là di sản quan hệ được hai quốc gia âm thầm tích lũy qua hàng thế kỷ. Di sản này gồm thiện chí, niềm tin và sự nhất quán trong cách đối xử lẫn nhau, và chính nó đang là nền tảng giúp quan hệ Việt – Nhật hôm nay ổn định, bền vững và khó bị xáo trộn bởi biến động bên ngoài.
Mối quan hệ này bắt đầu từ thế kỷ 16, khi các thương nhân Nhật Bản đến Hội An trong thời kỳ thương cảng phát triển mạnh dưới triều đại nhà Nguyễn. Hội An trở thành trung tâm giao thương quốc tế, nơi người Nhật lập cộng đồng kiều dân riêng, tham gia buôn bán lụa, gạo, gỗ và các sản phẩm thủ công. Không chỉ là hoạt động kinh tế, những giao lưu này còn mang ý nghĩa văn hóa và thiện chí, hình thành di sản gốc cho quan hệ song phương: sự tôn trọng lẫn nhau, tiếp xúc bình đẳng và thiện chí bền lâu.
Thương cảng Hội An từ thế kỉ XVI-XVIII
Đến thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, quan hệ trải qua gián đoạn do biến động chính trị khu vực, nhưng vẫn tồn tại những kết nối quan trọng. Nhiều sĩ phu Việt Nam, như trong Phong trào Đông Du (1905-1909) do Phan Bội Châu dẫn dắt, sang Nhật Bản học tập và tìm kiếm kinh nghiệm cải cách, cho thấy Việt Nam coi Nhật là hình mẫu hiện đại để học hỏi. Những hoạt động này dù nhỏ nhưng góp phần củng cố di sản quan hệ, cho thấy niềm tin và thiện chí vẫn được duy trì bất chấp bối cảnh khó khăn.
Một số lưu học sinh của Phong trào Đông Du (1905-1909)
Bước ngoặt hiện đại của quan hệ Việt – Nhật được đánh dấu năm 1973, khi hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Đây là thời điểm di sản quan hệ từ lịch sử trở thành tài sản chiến lược rõ rệt. Nhật Bản nhanh chóng trở thành nước cung cấp ODA lớn nhất cho Việt Nam, hỗ trợ các dự án trọng điểm về hạ tầng, như cầu Nhật Tân, sân bay Nội Bài T2, tuyến metro Hà Nội, và nhiều cao tốc quan trọng. Đồng thời, doanh nghiệp Nhật bắt đầu đầu tư và hoạt động tại Việt Nam, ngay cả khi đất nước mới bước vào thời kỳ mở cửa và hội nhập kinh tế. Những hợp tác này không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là minh chứng định lượng cho niềm tin và sự tôn trọng lâu dài giữa hai bên.
Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản (21/9/1973)
Ngày nay, di sản quan hệ đó vẫn phát huy hiệu quả. Nó giúp quan hệ song phương ổn định, tạo niềm tin để hai nước nâng cấp hợp tác nhanh chóng, từ ngoại giao đến kinh tế, xã hội và giáo dục. Người dân hai nước duy trì thiện cảm tự nhiên, trong khi doanh nghiệp Nhật yên tâm đầu tư vào Việt Nam. Nói cách khác, di sản quan hệ từ quá khứ vẫn đang sinh lời, nâng đỡ mọi bước hợp tác hiện tại.
Hiểu quá khứ không chỉ là để kể lại lịch sử, mà còn để nhận ra rằng chính những giá trị tích lũy đó đã đặt nền móng cho hợp tác bền vững.
